Een depressie is een stemmingsstoornis die zich kenmerkt door

• een verlies van interesse en/ of
• een sombere stemming gedurende het grootste gedeelte van de dag.

Daarnaast ervaren mensen die last hebben van een depressie een combinatie van de volgende symptomen:

• Veranderende eetlust en duidelijke gewichtstoename of gewichtsverlies.
• Verstoord slaappatroon of slapeloosheid of meer slapen dan normaal.
• Veranderingen in activiteitenniveau, rusteloosheid of zich beduidend langzamer bewegen dan normaal.
• Vrijwel alle dagen vermoeidheid of energieverlies.
• Gevoel van schuld, hulpeloosheid, bezorgdheid, en/of vrees.
• Verminderde capaciteit om zich te concentreren of besluiten te nemen.
• Suïcidale gedachten.

Om van een depressie te kunnen spreken moeten de symptomen gedurende een periode van tenminste twee weken aanwezig zijn.

Ongeveer één op de vijf Nederlanders maakt ooit in het leven een depressie mee.

Oorzaken depressie

Onderzoekers zijn het er tegenwoordig over eens, dat voor een depressie niet een bepaalde oorzaak aan te wijzen is. In alle gevallen gaat het om een combinatie van een aantal ziekmakende factoren. Zij onderscheiden voor de duidelijkheid biologische en psychische en/of psychosociale factoren.
Men gaat er tegenwoordig van uit dat er een grote verscheidenheid bestaat aan spanningsbronnen (de luxerende of uitlokkende factoren), die een depressie of andere psychiatrische ziekte kunnen oproepen bij mensen die gevoelig of kwetsbaar zijn voor deze ziekte. Die kwetsbaarheid kan aangeboren (erfelijk bepaald) zijn, of later in de jeugd verworven. Dat verklaart waarom de een na bijvoorbeeld een echtscheiding wel een depressie ontwikkelt en de ander niet.
Een erfelijke aanleg is ontegenzeggelijk van belang bij het ontstaan van depressies. Deze conclusie kan worden getrokken na uitgebreide familiestudies, waarbij de ziektegeschiedenissen van de verschillende familieleden bestudeerd zijn. Wanneer iemand uit een familie komt waarin veel depressies voorkomen, heeft hij gemiddeld een grotere kans zelf ook depressief te worden. Wanneer beide ouders aan depressies lijden of hebben geleden is de kans hierop bijvoorbeeld tienmaal zo groot als normaal.
Ook wordt de laatste jaren steeds meer onderzoek gedaan naar biologische oorzaken van een depressie, zoals een verstoorde neurotransmitterhuishouding.

Soms ontstaat een depressie door een bevalling. Een post-partumdepressie is een vorm van depressie die optreedt bij vrouwen die recent bevallen zijn. Ook wordt de term postnatale depressie gebruikt.

Over het algemeen is de oorzaak van een post-partumdepressie te zoeken in de veranderde hormoonhuishouding tijdens de zwangerschap en na de bevalling. Vaak in combinatie met een aantal risicofactoren, zoals slaaptekort, zware bevalling en een tekort aan vitamines en mineralen (onder andere vitamine B6), die kan ontstaan tijdens de zwangerschap, omdat er veel voedingsstoffen naar de baby gaan. Recent onderzoek toont aan dat er een samenhang is met pijn bij de bevalling.
Er kunnen echter ook sociale of psychische oorzaken zijn (bijvoorbeeld als het kind niet gewenst is, zorgen over de opvoeding, relatieproblemen, te hoge verwachtingen etc.). Vrouwen die vóór de bevalling al depressieve verschijnselen hebben gehad, zijn vatbaarder voor post-partumdepressie, evenals vrouwen die al last hadden van premenstruele stemmingswisselingen, zoals bij het premenstrueel syndroom.

Elke depressie is verschillend en vraagt dus een aparte aanpak. Er zijn diverse behandelmethodes voor depressie. De meest toegepaste behandelingen zijn:

Cognitieve gedragstherapie (CGT) bij depressie

In cognitieve gedragstherapie leren depressieve patiënten dat hun gedachten vaak onrealistisch en disfunctioneel zijn.
Onderdeel van de behandeling kan zijn: de patiënten zich actiever te laten gedragen en positiever te laten denken (minder piekeren en malen) om zo de neerwaartse spiraal van depressief terugtrekgedrag en sombere gedachten over zichzelf, de toekomst en de wereld te doorbreken. Deze behandeling is met name effectief gebleken bij niet-chronische depressies.

Gedragsactivatie is een specifieke therapievorm, die zich richt op verandering van gedragingen die de depressie in stand houden. Onderzoek toont aan dat gedragsactivatie minstens even effectief is als medicatie voor matige en ernstige depressie en in sommige gevallen ook effectiever dan alleen cognitieve therapie.

Bij ernstige depressies wordt cognitieve gedragstherapie vaak met het toedienen van medicatie, een antidepressivum gecombineerd. De combinatie kan beter werken dan de twee apart. Om de kans op terugval te verkleinen wordt naast het toedienen van medicatie ook altijd een Cognitieve training/ therapie geadviseerd.

Interpersoonlijke psychotherapie (IPT) bij depressie

Interpersoonlijke psychotherapie (IPT) is een kortdurende, steunende gesprekstherapie met een duidelijk te bepalen focus. Deze vorm van psychotherapie is specifiek ontworpen voor de behandeling van depressieve patiënten.
IPT is gebaseerd op de gedachte dat veranderingen in het aantal of in de aard van belangrijke relaties een depressie kunnen uitlokken bij mensen die daar gevoelig voor zijn. IPT is daarom bij uitstek geschikt voor mensen die depressief zijn geraakt na het overlijden van een dierbare of na een grote verandering (scheiding, krijgen van kinderen, begin of einde studie en werk, relatiebreuk, verlies van gezondheid, ed.). Ook mensen die somber zijn t.g.v. een verstoorde relatie met een dierbare hebben veel baat bij IPT. Bij postnatale depressies, rouw, grote veranderingen in het leven, verstoorde sociale interacties en relatieproblemen wordt meestal voor IPT gekozen.
De duur van de behandeling varieert tussen de 8 en maximaal 20 gesprekken en is afhankelijk van een aantal factoren zoals duur en ernst van de depressie.
In de behandeling worden één of hooguit twee probleemgebieden uitgekozen om de behandeling op te richten. Bij IPT heeft dit probleem altijd te maken met recente veranderingen in relaties met belangrijke anderen. In een groot aantal wetenschappelijke onderzoeken is inmiddels aangetoond dat IPT werkzaam is bij de behandeling van depressie.

Cognitive Behavioral Analysis System of Psychotherapy (CBASP) bij depressie

Cognitive Behavioral Analysis System of Psychotherapy is een relatief nieuwe behandelmethode speciaal ontwikkeld voor mensen met langdurig depressieve klachten. In de VS is deze methode zeer effectief gebleken. De behandeling duurt gemiddeld 20 sessies en is een combinatie van technieken uit de cognitieve gedragstherapie en meer inzichtgevende, psychodynamische psychotherapieën.

Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) bij depressie

Sommige mensen worden depressief als gevolg van het meemaken van een traumatische gebeurtenis. Deze mensen hebben vaak het meest baat bij een relatief kortdurende vorm van traumabehandeling zoals EMDR.